Rivolto alla sua banda di facinorosi, Catilina riesce abilmente
a far credere che libertà, ricchezza e potere siano a portata di
mano.
Ni1 virtus fidesque vostra
spectata mihi foret2, nequiquam opportuna
res cecidisset; spes magna, dominatio in manibus frustra fuissent, neque
ego per ignaviam3 aut vana ingenia
incerta4 pro certis captarem. Sed
quia multis et magnis tempestatibus vos cognovi fortis5
fidosque mihi, eo6 animus ausus est
maxumum7 atque pulcherrumum facinus8
incipere, simul quia vobis eadem quae mihi9
bona malaque10 esse intellexi; nam
idem velle atque idem nolle11, ea
demum firma amicitia est. Sed ego quae mente agitavi, omnes iam antea divorsi12
audistis. Ceterum mihi in dies magis animus adcenditur, quom13
considero, quae condicio vitae futura sit14,
nisi nosmet15 ipsi vindicamus in
libertatem. Nam postquam res publica in paucorum potentium ius atque dicionem
concessit16, semper illis reges
tetrarchae vectigales17 esse, populi
nationes stipendia pendere18; ceteri
omnes19, strenui boni, nobiles atque
ignobiles, volgus fuimus sine gratia, sine auctoritate, iis obnoxii, quibus,
si res publica valeret20, formidini21
essemus. Itaque omnis gratia potentia honos divitiae apud illos sunt aut
ubi illi volunt; nobis reliquere22
pericula repulsas iudicia egestatem. Quae quo usque tandem patiemini, o
fortissumi viri? Nonne23 emori per
virtutem praestat24 quam vitam miseram
atque inhonestam, ubi25 alienae
superbiae ludibrio fueris26, per
dedecus amittere?