Quintiliano, il padre della pedagogia, riconosce al maestro un compito particolarmente delicato: oltre a trasmettere il sapere, egli deve essere severo e nello stesso tempo tollerante, sempre disponibile verso gli allievi e soprattutto attento a non ferire la loro sensibilità.
Sumat1
magister ante omnia parentis erga discipulos suos animum, ac succedere se in eorum locum a quibus sibi liberi tradantur2
existimet. Ipse nec habeat vitia nec ferat. Non austeritas eius tristis3
, non dissoluta sit comitas, ne inde odium, hinc contemptus oriatur. Plurimus ei4
de honesto ac bono sermo sit: nam quo5
saepius monuerit, hoc5
rarius castigabit; minime iracundus3
, nec tamen eorum quae emendanda erunt6
dissimulator3
, simplex3
in docendo7
, patiens laboris, adsiduus potius quam inmodicus. Interrogantibus8
libenter respondeat, non interrogantes percontetur ultro. In laudandis9
discipulorum dictionibus nec malignus nec effusus3
, quia res altera taedium laboris10
, altera securitatem parit. In emendando quae corrigenda erunt6 non acerbus minimeque contumeliosus3
; nam id11
quidem multos a proposito studendi fugat, quod quidam sic obiurgant quasi oderint12
. Ipse aliquid, immo multa cotidie dicat quae secum auditores referant13
. Licet14
enim satis exemplorum15
ad imitandum16
ex lectione suppeditet, tamen viva illa, ut dicitur, vox alit plenius, praecipueque praeceptoris, quem discipuli, si modo recte sunt instituti, et amant et verentur.
Quintiliano, Inst. 2. 2. 4-8